آشنایی با قلعه های ایران

در ایران قلعه های بسیاری وجود دارد که هر کدام بازمانده از دوران خاصی هستند و در شهرها و روستاهای سراسر کشور پراکنده شده اند. هر کدام از آنها زیبایی خاص خود را دارند. برای آشنایی بیشتر از قلعه های دیدنی کشور خودمان، ایران در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

جمهور معروف به دژ بابک در شهرستان کلیبر و در ارتفاعات غرب رود بزرگ قره سو قرار دارد. قلعه بابک خرمدین بر فراز قله کوهستانی در حدود ۲۳۰۰ تا ۲۷۰۰ از سطح دریا ارتفاع دارد. این قلعه مقر سردار ایرانی، بابک خرم دین بوده است که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است.

 

مسافت راه کلیبر به قلعه حدود ۳ کیلومتر است. قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ باید از معبری در حدود ۲۰۰ متر عبور کرد که به صورت دالانی است و از سنگ های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور یک نفر را دارد.

در تکیه گا ه های طبیعی این دیواره ها و ۴ جهت بنا ۴ جایگاه برای دیده بان ها به صورت نیمه استوانه ساخته شده است. اینها مقر کوه بانیه ها و سربازانی است که هر جنبنده ای را تا کیلومترها دورتر، از فراز دره ها و کوهپایه ها زیر نظر می گرفتند.

 

بنای دژ که دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را ۷ اتاق فرا گرفته است، اتاق هایی که به تالار مرکزی را دارند. در قسمت شرقی دژ تأسیسات دیگری مرکب از اتاق ها و آب انبارها ساخته شده است؛ سقف آب انبارها با طاق جناغی و گهواره ای استوار شده اند.

قلعه مارکوه بین رامسر و تنکابن واقع شده است و از بناهای دوره اسلامی به حساب می آید. این قلعه در دوره های مختلف اسلامی به عنوان پایگاه نظامی در مقابل تهاجم دشمنان مورد استفاده قرار می گرفته است. مساحت آن حدود ۶۰۰ متر مربع است و از این معماری عظیم تنها ۴ حصار جانبی و برج های پشتیبان آن باقی مانده است. قلعه مارکوه در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. مصالح به کار رفته در قلعه مارکوه عمدتا سنگ و ساروج و گچ است.

قلعه جمشیدی به قلعه گبری نیز شهرت دارد. این قلعه از آثار باستانی شهرستان نیمور است و در نزدیکی محلات در استان مرکزی قرار دارد. قدمت این بنای باستانی به زمان پادشاهی جمشید می رسد. مردم این شهر در زمان حمله آزادخان افغان به این منطقه در این قلعه پناه می بردند به طوری که نیروهای آزادخان افغانی بعد از مدت ها محاصره نتوانستند وارد این قلعه شوند.

این قلعه، خندق و دروازه چوبی مجهز به ابزارهای ضد حریق و راه های پنهانی دارد که آن را به خارج وصل می کرده است. بالای دروازه قلعه، تالاری برای تیراندازی وجود دارد که ۲۰ نفر می توانسته اند در کنار هم تیراندازی کنند. کانال های زیر زمینی قلعه به زمین های زراعی اطراف شهر منتهی می شده است.

قلعه ضحاک در شهرستان عجب شیر و شرق روستای بارازلو قرار دارد. این قلعه به دوران اشکانی، ساسانی و قرون میانه اسلامی تعلق دارد. قلعه ضحاک عجب شیر ۷۰۰ متر طول،۳۰۰ متر عرض و ۸۰ متر ارتفاع دارد و دارای ۳ حصار داخلی، میانی و بیرونی است.

این قلعه آب انبارهای متعددی دارد که در بعضی از آنها کانال هایی به صورت لوله کشی حفر شده است. مصالح به کار رفته در این قلعه، بیشتر لاشه سنگ، آجر و ملاط آهک است.

قلعه ضحاک عجب شیر در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قلعه بیرجند با نام های «قلعه ته ده» و «پایین شهر» نیز شناخته می شود و بزرگترین و قدیمی ترین بنای تاریخی بیرجند است و بر فراز بلندترین نقطه غربی تپه ماهورهای شهر بیرجند قرار دارد. مساحت این قلعه بیش از ۳ هزار مترمربع و در دوره صفویه ساخته شده است. قلعه بیرجند از خشت و گل و چینه ساخته شده و از دوره صفویه تا قاجاریه مردم این شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به ویژه ترکمن ها و ازبک ها محافظت می کرده است. با توجه به شواهد موجود به وسیله نقب های زیرزمینی به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است. این قلعه ۷ برج داشته است و اکنون شش برج از آن باقی مانده است. قلعه برج هایی دو طبقه در چهار طرف دارد.

قلعه عاشوراگاه یا آشورگاه از معروفترین بناهای دوره زردشت در نزدیکی شهر نایین در استان یزد است. قدمت آن را به قرن ها پیش از اسلام و پیش از به وجود آمدن شهر نایین نسبت داده اند. قلعه عاشوراگاه بالای تپه ای بلند به صورت دژ مستحکمی جهت دفاع از منطقه و شهر به صورت چند ضلعی و چندین نیم برج ساخته شده است. این قلعه ۶ برج دارد و سنگی است. قطر خارجی یکی از برج ها ۱۶ متر است.

قلعه تاریخی شوش، از آثار به جا مانده دوران قاجاریه است. این قلعه به قلعه اکروپل یا قلعه فرانسوی ها نیز شهرت دارد به دست هیئت باستان شناسی فرانسوی در سال ۱۸۹۷ میلادی روی بلندترین نقطه شهر شوش بنا شده است. جالب است بدانید این قلعه بسیار شبیه زندان باستیل فرانسه است اما از آجرهای به دست آمده از کاخ داریوش و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل به دست معماران دزفولی بنا شده است.

این قلعه بسیار زیبا و در کنار کاخ آکروپل ساخته شده است. پلان قلعه ذوزنقه شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده و ردیف اتاق هایی به سمت حیاط، برگرد آن قرار گرفته اند.

تقسیم بندی کلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شکل می گیرد. قلعه دارای سه ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود می باشد. بافت اصلی دیوارها از خشت است. از دیگر قسمت های قلعه شوش می توان به اتاقک شیشه ای موسوم به کلاه فرنگی و برج استوانه ای که در ضلع غربی قرار دارد و به عنوان کبوترخانه مورد استفاده قرار می گرفت و همچنین برجی دیگر که در وسط حیاط اول قرار دارد، اشاره کرد.

 

از دیگر تزئینات این قلعه نیز، نعل درگاه های قوسی و ایجاد نماهای تزئینی با آجر و همچنین نقاشی هایی به سبک تلفیقی اروپایی و شرقی و آجرهای کتیبه دار چشمگیرتر هستند. قلعه تاریخی شوش در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قلعه سِب از جمله آثار دوره قاجاریه است و در شهرستان سراوان و روستای سِب واقع شده است. سِب به معنی محل چشمه ساران فراوان است. در این قلعه تا سال ۱۳۴۴ خورشیدی طوایف بارکزایی و میرمرادزهی در آن ساکن بودند و سپس متروکه شد. قلعه سِب در دو طبقه ساخته شده بود و دیوار آن بیش از ۳۰ متر ارتفاع و حدود ۷ متر عرض دارد. قسمت شاه نشین با ارتفاع بیشتری، در بالای قلعه قرار گرفته و گفته می شود در حصار آن ۱۴ برج و در ارگ آن ۴ برج وجود داشته و در زمان جنگ از بین رفته است.

وجود درز انبساط در ساختمان اصلی قلعه و دسترسی به آب چاه در طبقه فوقانی و وجود لوله های سفالی هدایت کننده آب و مصالح به کار رفته در آن از قبیل خشت و کاه گل و چوب درخت خرما و درهای منبت کاری و شاه نشین از مشخصات ویژه این مجموعه است.

حصار قلعه سِب با سه متر ارتفاع ۴۸ متر در ۷۴ متر مربع به شکل مستطیل دور تا دور قلعه را فراگرفته است. ورود به قلعه تنها از طریق پلکان جنوب شرقی آن امکان پذیر است. قلعه سِب در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگریدر فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قلعه فلک الافلاک در شهر خرم آباد مستقر شده است. این قلعه زیبا و دیدنی با ۵۳۰۰ متر مربع مساحت بر فراز تپه واقع شده و چشم اندازهای فوق العاده زیبا در اطراف آن وجود دارند. وسعت محوطه باستانی قلعه حدود ۴۰۰۳۰۰ مترمربع است.

قلعه دارای ۸ برج است، محیط کل آن ۲۲۸.۶۰ متر و بلندترین دیوار آن تا سطح تپه ۲۲.۵ متر می باشد. همچنین دارای دو صحن، ۱۲۴ اتاق و ۱۱ کفش کن در بین اتاق ها است. در شمال شرقی آن راهرویی ساخته شده که با ۷ پله به محوطه ای می رسد که چاه معروف قلعه در آن واقع شده است. عمق این چاه تا انتهای تپه و تا چشمه زیر تپه می رسد.

 

بنای نخستین فلک الافلاک ظاهراً مربوط به دوره ساسانی است؛ هرچند که برخی منابع، ساخت آن را به ز مان شجاع الدین خورشید؛ سر سلسله اتابکان لر در قرن چهارم هجری نسبت می دهند. در ساخت قلعه از مصالحی چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است.

برترینها