همه چیز درباره ریزش مو

وقتی یک بیمار مبتلا به سرطان، تحت شیمی درمانی قرار می گیرد، داروهای شیمی درمانی روی سلول های ناحیه ریشه موهایش تاثیر می گذارند و جلوی تقسیم و رشد آنها را می گیرند...

وقتی تقسیم سلولی در ناحیه ریشه مو انجام نشود، سلول های ساقه موها هم داخل کانال مو نازک می شوند. به جای اینکه بگوییم موها به دنبال شیمی درمانی می ریزند، باید بگوییم که تحت تاثیر داروهای شیمی درمانی داخل کانال مو تخریب می شوند.

معمولا ریزش ۱۰۰ تا ۱۲۰ عدد تار مو در طول شبانه روز، طبیعی است. موهایی که طبیعی می ریزند، ۳ ماه قبل، از تقسیم سلولی باز مانده اند و فقط حدود ۱۰ درصد از کل موهایمان را تشکیل می دهند. ما به این مرحله که در آن موها می میرند و به حال استراحت درمی آیند، «تلوژن» می گوییم. در این مرحله ممکن است به طور طبیعی در اثر شانه زدن یا شامپوکردن، موها از سطح سر جدا شوند. از طرف دیگر، بیشتر موهای ما در مرحله آناژن و کاملا زنده و سالم و در حال رشد و تقسیم هستند. در طول دوره شیمی درمانی، داروها به شدت روی این آناژن های در حال رشد تاثیر می گذارند و باعث ریزش آنها می شوند. از آنجا که موها در مرحله آناژن، همزمان رشد می کنند، یک تا دو ماه پس از شروع شیمی درمانی و تاثیر داروها، به طور همزمان دچار ریزش می شوند. ما با یک ریزش موی تقریبا ۹۰ درصدی طبیعی در بیماران مواجه می شویم که این ریزش موی طبیعی می تواند برای بیمار، بسیار شوک آور و ناراحت کننده باشد.

● از رشد مجدد موهایتان مطمئن باشید

متاسفانه برخی از بیماران فکرمی کنند ریزش موهای آنها دائمی است و دیگر موهایشان رشد نخواهد کرد. چنین بیماران ناامیدی باید بدانند که خوشبختانه، داروهای شیمی درمانی روی سلول های اصلی تولید مو یا همان سلول های بنیادین، تاثیری نمی گذارند. همان طور که گفته شد، این داروها، فقط از تقسیم سلول های ناحیه ریشه مو جلوگیری می کنند و به محض اتمام دوره شیمی درمانی و توقف ورود داروها به بدن، تمام مراحل رشد و تقسیم سلول های مو دوباره به حالت اولیه خود بازمی گردد. در این حالت، ۳ یا ۴ هفته پس از اتمام شیمی درمانی، دوباره موها به همان شکل اولیه شان، رشد می کنند.

البته ناگفته نماند که برخی داروها مانند «بوسولفان»، اگر در دوز بالا در پیوند مغز استخوان و برای کاهش سیستم ایمنی بدن، مورد استفاده قرار بگیرند، ممکن است روی سلول های بنیادین مو تاثیر بگذارند و باعث صدمه به آنها بشوند. در این صورت، ممکن است رشد مجدد موهای بیمار به شکل اولیه اش انجام نشود و حتی با درجاتی از ریزش موی دائمی هم مواجه بشود.

یکی دیگر از داروهایی که اگر در ترکیب داروهای شیمی درمانی قرار داشته باشد، باعث افزایش ریزش موها می شود، دارویی به نام «آندوکسان» است. به طور کلی، هرچه دوز داروهای شیمی درمانی، بالاتر باشد، امکان ریزش مو بیشتر می شود. در نتیجه ممکن است پس از طی دوره درمان، موها دیگر به صورت پرپشت و مناسب رشد نکنند اما در بیشتر موارد، دوز داروها به گونه ای است که چنین مشکل هایی برای بیماران پیش نمی آید، مگر اینکه سرطان در بدن پیشرفت زیادی کرده و برای درمان آن به دوز بالایی از دارو نیاز باشد.

استفاده از دوز پایین برخی از داروهای شیمی درمانی مانند «متوتروکسات» که سمیت کمتری دارند، معمولا به ریشه موها صدمه ای نمی زند و فقط موها را از فاز آناژن به فاز تلوژن می برد. به این ترتیب، ممکن است که بیماران، فقط یک ریزش جزیی در موهایشان مشاهده کنند و با ریزش انبوه موها مواجه نشوند.

● در انتخاب رادیوتراپیست خود دقت کنید

متاسفانه گاهی در صورت بدخیم بودن سرطان، پزشکان برای درمان از روش رادیوتراپی هم کمک می گیرند. رادیوتراپی هم می تواند مانند شیمی درمانی باعث ریزش موها بشود. وقتی رادیوتراپی برای ازبین بردن تومورهای داخل جمجمه، روی پوست سر صورت می گیرد، موها هم می ریزند. خوشبختانه، اگر این عمل به صورت کنترل شده، انجام شود، رشد موهای ریخته شده به حالت اولیه خود بازگردد. و دوباره رشد می کنند. میزان ریزش مو در رادیوتراپی به دوز کلی، عمق نفوذ اشعه و تقسیم بندی فواصل تابش بستگی دارد. یعنی هرچقدر دوز، دفعات یا عمق تابش اشعه در رادیوتراپی بیشتر باشد، امکان آسیب سلول های بنیادین مو هم بیشتر می شود. در این صورت ممکن است سلول های بنیادین مو تخریب شوند و درجاتی از ریزش دائمی مو هم برای بیماران به وجود بیاید، بنابراین انتخاب یک رادیوتراپیست باتجربه برای این کار، اهمیت زیادی دارد. اگر دوز، فواصل و عمق تابش اشعه، به وسیله رادیوتراپیست ها به درستی تعیین شود، امکان رشد مجدد و مناسب موها پس از پایان دوره رادیوتراپی هم وجود خواهد داشت. از طرف دیگر، ممکن است حتی پس از اتمام دوره درمان با رادیوتراپی، انرژی آن در داخل پوست سر باقی بماند و پوست سر دچار واکنش التهابی بشود. این واکنش التهابی هم می تواند روند پیشرونده تخریب سلول های مو را به دنبال داشته باشد و فرد را دچار طاسی یا درجاتی از ریزش موهای دائمی بکند. در مواردی هم ممکن است رشد دوباره موها به شکل اولیه و مناسب نباشد. متاسفانه گاهی، رادیوتراپی نه تنها باعث ریزش موها می شود، بلکه می تواند چند سال پس از قطع درمان، باعث ابتلای بیماران به سرطان پوست سر هم بشود. به همین دلیل به تمام بیمارانی که تحت رادیوتراپی پوست سر قرار می گیرند، توصیه می شود به منظور تشخیص احتمالی و درمان سرطان پوست سر، همیشه تحت نظر باشند و ارتباط خود را با پزشکشان قطع نکنند.

● جلوی ریزش موها را نگیرید

در گذشته برای پیشگیری از ریزش موها در اثر شیمی درمانی از سیستم ثبت کننده استفاده می کردند، یعنی کلاهی که مواد ثبت کننده ای داشت، روی سر بیماران می کشیدند تا تاثیر دارو را کم کنند و جلوی ریزش موها را بگیرند. استفاده از نوارهای فشاری هم یکی از روش های پیشگیری از ریزش مو در طول دوره درمان بود. این نوارها با وارد کردن فشار به دیواره کاسه سر، باعث انقباض عروق آن ناحیه می شدند و به این ترتیب، داروهای شیمیایی کمتری وارد پوست می شد. مطالعات نشان داده اند که اگر ترکیب داروهای شیمی درمانی وارد پوست سر بیماران نشوند، امکان ایجاد متاستاز (انتشار تومور به نواحی دیگر) در بدن آنها وجود خواهد داشت. به همین دلیل، هیچ یک از روش هایی که به آنها اشاره شد، روش های کاربردی و ایمنی برای پیشگیری از ریزش موها در طول دوره شیمی درمانی نیستند و بهتر است بیماران، این ریزش مو را بپذیرند و به رشد مجدد موهایشان هم اطمینان داشته باشند.

● به فکر تسریع رشد موهایتان نباشید

مطالعات نشان می دهند استفاده از برخی داروها مانند «ماینوکسیدیل» یا درمان های هورمونی و مصرف شوینده های موی ویتامینی نمی توانند تاثیر چندانی در تحریک رشد موها داشته باشند بنابراین بهتر است بیماران بدون هیچ گونه درمانی، اجازه بدهند موهایشان ۳ تا ۴ هفته پس از اتمام شیمی درمانی، رشد خود را آغاز کنند. استفاده از کلاه گیس و موهای مصنوعی برای حفظ زیبایی خانم ها یا بچه هایی که تحمل دیدن سر بدون موی خود را ندارند، می تواند بسیار مفید باشد. به علاوه، کلاه گیس ها به هیچ وجه مشکلی برای رشد مجدد موها به وجود نمی آورند.
       
 سلامت