بیوگرافی داریوش مهرجویی

«داریوش مهرجویی» فیلسوف سینمای ایران در حالی امروز ۷۴ ساله می شود که چند روز قبل خواهرش ژیلا مهرجویی دار فانی را وداع گفت و او عزادار است ؛ مهرجویی بزرگ متولد ۱۷ آذر ۱۳۱۸ تهران است و علاوه بر فعالیت در سینما (فیلمنامه نویسی ، کارگردانی و تهیه کنندگی) به نویسندگی رمان و ترجمه آثار فلسفی و نمایشنامه نیز پرداخته است و همین موضوع او را در زمره چهره های تاثیر گذار جامعه فرهیختگان ایرانی قرار داده است.

 

داریوش مهرجویی در ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در تهران در خانواده ای سنتی و از طبقه فرودست جامعه به دنیا آمد. در نوجوانی به موسیقی علاقمند می شود و نزد پدرش که موسیقی ایرانی را خوب می شناخت به نواختن سنتور می پردازد و بعد با موسیقی کلاسیک غربی آشنا می شود و به نواختن پیانو و نوشتن قطعاتی برای پیانو می پردازد. در ۱۷ سالگی به سینما علاقمند می شود و برای درک بهتر فیلم های روز به آموختن زبان انگلیسی می پردازد. تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان برد و در بیست سالگی برای ادامه تحصیل به کالیفرنیا در آمریکا رفت. نخست به خواندن سینما روی آورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه یو.سی. ال. ای در لس آنجلس لیسانس فلسفه گرفت. در همین سال سردبیری نشریه پارس ریویو در لس آنجلس را به عهده گرفت و سال بعد به تهران آمد و در سال ۱۳۴۶ نخستین فیلم خود به نام الماس ۳۳ که فیلمی بسیار پرهزینه بود را ساخت. این فیلم در ۵ بهمن ۱۳۴۶ در تهران روی پرده آمد و فروش متوسطی داشت و با توجه به هزینه بالای ساخت آن شکستی تجاری محسوب می شد و توجه منتقدین را هم چندان به خود جلب نکرد.

درخشش داریوش مهرجویی در ۱۳۴۸ بود که با همکاری غلامحسین ساعدی فیلمنامه «گاو» را از روی یکی از داستان های کوتاه مجموعه ی «عزاداران بیل» نوشته ساعدی نوشت و فیلم را کارگردانی کرد. این فیلم درخشان و جریان ساز در سالی ساخته شد که مسعود کیمیایی هم در همان سال «قیصر» را ساخت و این دو فیلم نه تنها توجه منتقدان و اهالی سینما را برانگیخت ، که در جامعه دانشگاهیان ، روشنفکران و اهالی اندیشه و قلم نیز این دو فیلم مطرح بود . مثلا از کیمیایی نقل شده که دکتر شریعتی «قیصر» و «گاو» را دیده بود و می گفت بین این دو، فیلم موردنظر ما «قیصر» است. چون معتقد بود «قیصر» فیلم «پرحرکتی» از کار درآمده است. با این حال این «گاو » بود که باعث شد سینمای ایران که تا پیش از آن حضور کمرنگی در جشنواره های جهانی داشت ، به عنوان سینمایی متفکر و قابل اعتنا به منتقدان جهانی معرفی شود.بر همین اساس است که بعضی از اهالی سینما اعتقاد دارند شناسایی جهانی سینمای ایرانی ، بی تردید به داریوش مهرجویی مدیون است. فیلم «گاو» همچنین در رأی گیری منتقدان سینمای ایران در سال های ۱۳۵۱ و ۱۳۶۷ و ۱۳۷۸ به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران برگزیده شد.

جایگاه داریوش مهرجویی در سینمای پیشروی ایران اگر چه با فیلم درخشان «گاو» تثبیت شد اما مهرجویی با ساخت فیلم های بزرگ و جریان ساز دیگر نشان داد که توانایی های بیشتری دارد : آقای هالو (۱۳۴۹)نمایش داده شده در جشنواره های برلن، مسکو، لندن و... پستچی (۱۳۵۱) فیلم هفتم از ده فیلم برگزیده جهان توسط منتقدین انگلیسی سالنامه فیلم بولتن در ۱۹۷۱میلادی ، دایره مینا (۱۳۵۷) ، مدرسه ای که می رفتیم (۱۳۵۹) ، اجاره نشین ها (۱۳۶۵)، شیرک (۱۳۶۶)، هامون (۱۳۶۸)،بانو (۱۳۷۰)، سارا (۱۳۷۱)، پری (۱۳۷۳)،لیلا (۱۳۷۵)، درخت گلابی (۱۳۷۶)، داستان های جزیره (اپیزود اول، دختردایی گمشده) میکس (۱۳۷۸)، بمانی (۱۳۸۰)، مهمان مامان (۱۳۸۲)، سنتوری (۱۳۸۵) ،فرش و فرشته (فیلم کوتاه) از اپیزودهای فرش ایرانی (۱۳۸۵)، طهران: روزهای آشنایی (اپیزود اول، طهران تهران) (۱۳۸۷)، آسمان محبوب (۱۳۸۸)، همه دانا (۱۳۸۹)، نارنجی پوش (۱۳۹۰) و چه خوبه که برگشتی (۱۳۹۱).

بسیاری از مطرح ترین بازیگران ایران در فیلم های مهرجویی حضور داشته اند. بازیگرانی مانند عزت الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی، پرویز فنی زاده، فخری خوروش، محمدعلی کشاورز، سعید کنگرانی، اسماعیل محمدی، مرضیه برومند، ایرج راد، حمیده خیرآبادی، اکبر عبدی، فردوس کاویانی، خسرو شکیبایی، فریماه فرجامی، بیتا فرهی، توران مهرزاد، نیکی کریمی، علی مصفا، محمدرضا شریفی نیا، حسن پورشیرازی، لیلا حاتمی، بهرام رادان و حامد بهداد، بهترین بازی های خود را در فیلم های مهرجویی انجام داده اند. در این میان عزت الله انتظامی در ده فیلم رکورد دار است که بازی های ماندگارش در فیلم های گاو (نقش اول – مش حسن) ، آقای هالو (در نقش های آقای محمدپور و فتح الله خان) ، دایره مینا (در نقش سامری)، پستچی (نقش اول – تقی پستچی)، اجاره نشین ها ( در نقش عباس آقا سوپر گوشت) و بانو (در نقش قربان سالار) از یادها نمی رود.

فیلم های داریوش مهرجویی جوایز بسیاری را از جشنواره های داخلی و خارجی گرفته است که بعضی از این جوایز به شرح زیر است:

 

فیلم «گاو»: جایزه بهترین فیلمنامه از دومین جشنواره سپاس۱۳۴۹، جایزه دوم بهترین فیلم در فستیوال بین المللی فیلم تهران ۱۳۴۹، جایزه منتقدان بین المللی (مجمع بین المللی منتقدان فیلم)، سی و دومین دوره جشنواره و نیز ۱۹۷۱،بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران، در رای گیری منتقدان سینمایی ایران سال های ۱۳۵۱، ۱۳۶۷، ۱۳۷۸.

 

فیلم «آقای هالو» : بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و جایزه اول به عنوان بهترین فیلم، جشنواره سپاس ۱۳۵۰، جایزه مخصوص هیات داوران جشنواره بین المللی فیلم مسکو ۱۹۷۱.

 

فیلم «پستچی» : جایزه کلیسای پروتستان ها و پلاک طلایی هیات داوری جشنواره جهانی فیلم برلین ۱۹۷۲،بهترین فیلم جشنواره جهانی رتردام هلند ۱۹۷۵، تقدیر شده در جشنواره جهانی فیلم ونیز ۱۹۷۲، فیلم هفتم از ده فیلم برگزیده جهان توسط منتقدان انگلیسی سالنامه «فیلم بولتن» ۱۹۷۲.

 

فیلم«دایره مینا»: جایزه بزرگ «آنتن دو» از جشنواره جهانی فیلم پاریس ۱۹۷۷، جایزه ویژه بین المللی کاتولیک ها، جشنواره جهانی فیلم برلین ۱۹۷۸، جایزه منتقدین بین المللی از جشنواره جهانی فیلم برلین ۱۹۷۸، جایزه بهترین فیلم، جشنواره فیلم پراد فرانسه ۱۹۸۰.

 

فیلم«هامون» : سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و فیلمنامه جشنواره سینمایی فجر ۱۳۶۸، جایزه برنز بهترین فیلم در بیست و چهارمین جشنواره جهانی فیلم هیستون ۱۹۹۱، جایزه سوم جشنواره جهانی فیلم توکیو ۱۹۹۱، برگزیده شده به عنوان «بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران» در شماره های ۱۰۰ و ۲۰۰ ماهنامه سینمای فیلم، توسط خوانندگان.

 

فیلم «بانو»: جایزه ویژه «فدراسیون بین المللی انجمن های فیلم» ۱۹۹۸

 

فیلم «سارا»: جایزه «صدف طلایی» بهترین فیلم در چهل و یکمین جشنواره جهانی فیلم سن سباستین اسپانیا ۱۹۹۳، سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه جشنواره سینمایی فجر ۱۳۷۱،جایزه نقره بهترین فیلم در جشنواره فیلم نانت سه قاره، فرانسه۱۹۹۳، جایزه دوم بهترین فیلم منتخب تماشاگران در جشنواره جهانی فیلم «رن» فرانسه۱۹۹۴ ، برنده جایزه از هجدهمین جشنواره جهانی فیلم سائوپائولو، برزیل ۱۹۹۴، برنده جایزه از دوازدهمین جشنواره جهانی فیلم حراره، زیمباوه ۱۹۹۵ .

 

فیلم «پری»: سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره سینمایی فجر۱۳۷۳.

 

فیلم«لیلا»: بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه در اولین جشن سینمای ایران، کسب عنوان «موفق ترین فیلم ایرانی» با ۲۹ حضور بین المللی در سال ۱۳۷۷.

 

فیلم«بمانی»: جایزه ویژه جشنواره بروکسل، بلژیک ۲۰۰۳.

 

فیلم«مهمان مامان»: برنده جایزه بهترین فیلم بیست و دومین جشنواره جهانی فیلم فجر.

 

فیلم«نارنجی پوش»: جایزه ویژه هیات داوران سی امین دوره جشنواره فیلم فجر.

کتاب هایی که مهرجویی در این سال ها ترجمه و به بازار نشر سپرده نیز عبارتند از : «بعد زیبایی شناختی و زیباشناختی واقعیت» اثرهربرت مارکوزه ،«جهان هولوگرافیک» اثر مایکل تالبوت، «یونگ، خدایان و انسان مدرن» اثر آنتونیو مورنو ،نمایشنامه های «غرب واقعی» و «طفل مدفون» اثر سام شپارد و «آوازه خوان طاس »و «درس» اثر اوژن یونسکو.

دو رمان «به خاطر یک فیلم بلند لعنتی» و «در خرابات مغان » نیز به قلم داریوش مهرجویی چاپ و منتشر شده است.

مهرجویی در سال ۱۳۸۵ جایزه یک عمر فعالیت تأثیر گذار فرهنگی، جایزه یلدا،که به همت انتشارات کاروان و ماهنامه جشن کتاب برگزار شد را دریافت کرد. از او در سال ۲۰۰۴ نیز برای یک عمر فعالیت هنری در جشنواره زردآلوی طلایی در ارمنستان تقدیر شد. سالروز تولد داریوش مهرجویی را به او تبریک می گوییم و برای این استاد گرانقدر سینما و چهره فرهیخته کشور آرزوی سلامتی داریم.

مردم سالاری