همه چيز درباره ارتودنسي

با پیشرفت سریع علوم در جامعه امروزی رشته دندانپزشکی نیز مانند دیگر شاخه های گروه پزشکی مشمول تحول فراوانی گردیده است...

 

این رشته به عنوان یک رشته پایه در گروه پزشکی شناخته می شود که فارغ التحصیلان پس از طی شش سال موفق به دریافت دکتری حرفه ای در آن می گردند و قادر می شوند نسبت به تشخیص و درمان بخش عمده ای از مشکلات دهان و دندان اقدام نمایند ولی با توجه به گستردگی و پیشرفت علوم در حال حاضر در حیطه دندانپزشکی حدود دوازده رشته تخصصی در دنیا وجود دارد که با دقت بیشتری نسبت به تشخیص و درمان بخش عمده ای از مشکلات دهان و دندان اقدام می نمایند. یکی از این رشته های تخصصی که حدود یکصد سال دردنیا قدمت دارد، ارتودنسی است.

 

ارتودنسی در لغت به معنی منظم و ردیف کردن دندان ها است و متخصصان این رشته تخصصی که فارغ التحصیل دوره سه ساله تخصصی پس از دوره دکتری دندانپزشکی می باشند قادر می شوند نسبت به تشخیص و درمان کامل مشکلات ناشی از ناهماهنگی فک بالا و پایین و اختلالات رشدی آنها در دوره رشد و تکامل و نامرتبی دندان ها و ایجاد روابط مناسب بین دندان ها در هریک از فکین و همچنین ایجاد روابط مناسب بین دو قوس دندانی و فک بالا و پایین اقدام نمایند. همچنین در مواردی که اختلالات رشدی تکامل و اسکلتی به گونه ای باشد که امکان درمان و جابه جایی دندان ها و یا درمان های ارتوپدیک جهت اصلاح رابطه فکین به تنهایی با ارتودنسی وجود نداشته باشد در تعامل با رشته های دیگر تخصص دندانپزشکی نظیر رشته های تخصصی جراحی فک و صورت و پروتزهای دندانی اقدام به درمان به صورت تیمی می نمایند.

 

چرا دندان ها باید مرتب شوند؟

 

دندان های انسان دارای اعمال و وظایف گوناگونی هستند. آنها در امر جویدن و خرد کردن لقمه غذایی و آماده سازی آن برای بلع به دستگاه هاضمه از هضم غذا کمک می کنند و همچنین در تکلم فصیح صحبت کردن نقش زیادی دارند. وجود دندان ها و قرارگیری آنها در محل مناسب در زیبایی و ایجاد جذابیت چهره انسان نقش غیرقابل انکاری دارد. برای انجام وظایف فوق، علاوه بر اینکه دندان های هر فک باید در موقعیت و نظم خاصی قرار گذشته باشند، باید با دندان های فک مقابل نیز در ارتباط صحیح قرار گیرند تا بتوانند علاوه بر ایجاد امکان اعمال و وظایف فوق شرایط با ثباتی در دهان فرد ایجاد نمایند.

 

گاهی این نظم و ارتباط صحیح بین دندان ها و فکین به دلایل مختلفی که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود، برقرار نمی گردد و یا در حین رویش دندان ها به دلایلی اختلالاتی ایجاد می شود که مسیر طبیعی و صحیح رویش دندان ها را دستخوش تغییر نامطلوب می نماید و در نتیجه مشکلات و ناهنجاری هایی ایجاد می گردد که رفع آن نیاز به انجام درمان های ارتودنسی و ارتوپدی فکین دارد. ارتودنسی یعنی منظم کردن دندان ها و برقراری رابطه صحیح بین دندان ها و فکین، به نحوی که بتوانند وظایف خود را در سلامت کامل و به خوبی انجام دهند.

 

۶ تا ۱۲ سالگی؛ مناسب برای ارتودنسی

 

اگر دندان های شخصی کج و معوج و نامرتب باشند و یا دندان های یکی از فکین او بیش از حد بیرون زده باشند و یا یکی از فکین بالا یا پایین بیش از اندازه کوچک و یا بزرگ باشد یا فاصله بین دندان ها زیاد باشد، یا در حین باز و بسته کردن دهان فک پایین به سمت راست یا چپ منحرف گردد، و یا هنگامی که دهان را می بندد، تعدادی از دندان های جلوی دهان او به همدیگر نرسند و نتوانند با هم تماس و ارتباط مناسب برقرار کنند، برای برطرف ساختن مشکل خود می تواند به دندانپزشک متخصص ارتودنسی (ارتودنتیست) مراجعه نماید. همچنین گاهی از اوقات در سنین بین ۶ تا ۱۲ سالگی که سن تبدیل دوره دندانی شیری به دوره دندانی دایمی است و اصطلاحا به آن دوره دندانی مختلط گفته می شود، به دلایل مختلفی روند افتادن دندان های شیری و رویش دندان های دایمی دچار اختلال و نامرتبی می شود که نیاز به مراجعه به متخصص ارتودنسی جهت بررسی و اصلاح روند رویش دارد.

 

چرا دندان ها نامرتب می شوند؟

 

عوامل متعددی می تواند موجب بروز این ناهنجاری ها و مشکلات دندانی شود که به برخی از آنها اشاره می شود:

 

▪ عوامل ارثی: بسیاری از ویژگی های انسان به وسیله انتقال صفات از طریق ژن های منتقل شده از پدر یا مادر به ارث می رسد که از میان آنها می توان به اندازه دندان ها، شکل دندان ها، فرم و اندازه قوس فکی، تعداد دندان ها (زیاد یا کم بودن آنها)، موقعیت قرارگیری و نحوه رشد فکین اشاره کرد.

 

▪ عوامل محیطی در دوران جنینی: مصرف برخی از داروها توسط مادران باردار و یا تغییرات خاصی که در اثر مصرف مشروبات الکل و یا مواد مخدر ممکن است ایجاد شده و یا صدماتی که به جنین به دلایل نامشخص در حین رشد ممکن است وارد شود، گاهی از اوقات در شکل گیری دندان ها و فکین تاثیر نامطلوب گذاشته و موجب بروز مشکلاتی در دندان ها و فکین فرد پس از تولد می گردد.

 

▪ عوامل محیطی پس از تولد: صدماتی که به فرد پس از تولد ممکن است وارد شود مانند زمین خوردگی، تصادف، شکستگی فکین، سوختگی های پوست و عضلات صورت و گردن و یا مشکلاتی که ناشی از نحوه خوابیدن یا تنفس غیرطبیعی ناشی از سرماخوردگی و انسداد مسیر تنفس به دلیل رشد غیرطبیعی لوزه ها، یا التهاب آنها ممکن است ایجاد شده و یا استفاده از برخی داروها در دوران ابتدای کودکی و...

 

▪ سوءتغذیه: عدم استفاده از مواد غذایی موردنیاز بدن به میزان کافی و یا برخی از بیماری ها مثل کم کاری تیرویید می توانند در این امر موثر باشند.

 

▪ فشارهای غیرطبیعی و عادات نامطلوب دهانی: نظیر مکیدن انگشت یا یک شی خارجی مانند پستانک به مدت طولانی (پس از سن ۴ سالگی)، تنفس دهانی، بلع غیرطبیعی، دندان قروچه می توانند دندان ها را نامرتب کنند.

 

▪ زود از دست دادن دندان های شیری: به دلیل پوسیدگی بیش از حد و یا باقی ماندن بیش از حد آنها در دهان که موجب ممانعت از رویش دندان دایمی می شود و دندان دایمی در خارج از قوس دندانی می روید.

 

▪ پوسیدگی بین دندان های شیری: موجب بسته شدن فضای مورد نیاز جهت رویش دندان های دایمی می شود.

 

▪ وجود دندان های اضافی و یا کمبود: تعداد دندان ها

 

هزار و یک مشکل

 

دندان های نامرتب و نامنظم می توانند روی وظایف دندان ها، تاثیرات نامطلوبی بگذارند. به عنوان مثال جویدن غذا با چنین دندان هایی مشکل بوده و گاهی فرد را ناچار به مصرف غذا های نرم می کند و این امر می تواند از به برهم خوردن تعادل غذایی منجر شود. همچنین نامرتبی دندان ها و جفت شدن غلط آنها می تواند باعث انقباض عضلات صورت و عضلات جونده شود و ناراحتی های عصبی و روانی و سردرد و ناهنجاری های گیجگاهی فکی ایجاد نماید و بر جذابیت چهره فرد نیز تاثیر نامطلوب بگذارد.

 دکتر گلرخ ثریا