ناوگان هوایی ایران در آستانه تحول

در همین پیوند، طی اجلاس هوانوردی «کاپا» که چهارم و پنجم بهمن ماه با حضور غول های هواپیماسازی جهان در تهران برگزار شد، هواپیماسازها فروش هواپیما را امتیازی برای ورود به بازار ایران اعلام کردند و طبق رایزنی های اولیه قرار شد، 114 فروند هواپیما از ایرباس و بر اساس گفته قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، 100 فروند هواپیما از «بویینگ» خریداری شود. حضور 80 درصدی شرکت های هواپیماسازی مطرح در اجلاس هوانوردی تهران نشان از تمایل شرکت های خارجی به همکاری با ایران برای نوسازی ناوگان هوایی کشورمان دارد. براساس گفته های «عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی تعدادی از هواپیماهای نو طبق توافق ها تا پایان سال وارد کشور می شود و در بازه زمانی کوتاهی متوسط سن هواپیماهای ناوگان هوایی کشورمان از 20 به 12 سال می رسد. 

یکشنبه هفته گذشته وهمزمان با اعلام اجرای برجام، فرمان لغو تحریم های صنعت هوانوردی کشورمان با دستور مستقیم رییس جمهوری آمریکا صادر شد. هر چند برخی از این تحریم ها از جمله ارایه نقشه های هوایی به شرکت های هواپیمایی کشورمان از زمان مذاکرات مقدماتی در آذر ماه سال 1392 در ژنو لغو شده بود اما از ماه گذشته مسوولان هوایی و شرکت های هواپیمایی به طور جدی وارد گفت وگو با شرکت های بزرگ هواپیماساز از جمله بویینگ و ایرباس شدند و حتی اولین هواپیمای ایرباس پس از لغو تحریم ها بیست و هشتم دی ماه روی باند فرودگاه مهرآباد نشست.

حال در شرایطی که راه فروش هواپیماهای جدید به ایران باز شده است، شرکت های هواپیمایی کشورمان با کمبود نقدینگی برای خرید مواجه هستند. دولت هم در شرایطی که در تنگنای شدید مالی قرار دارد نمی تواند نقدینگی و تسهیلاتی در اختیار شرکت های هوایی برای خرید هواپیما قرار دهد. در این وضعیت فاینانس به عنوان مناسب ترین گزینه برای خرید هواپیما مطرح است؛ فرایندی که به معنای تامین مالی نیاز بنگاه های اقتصادی با مشارکت سرمایه گذاران یا دریافت وام ارزی است. 

طبق سند چشم انداز صنعت هوانوردی کشورمان، شرکت های هوایی باید تا سال 1404 نسبت به نوسازی ناوگان هوایی کشور اقدام کنند. در حال حاضر در ناوگان هوایی کشورمان چیزی حدود 250 هواپیما فعال است که طبق گفته رییس سازمان هواپیمایی، نیمی از این ناوگان زمین گیر و نیم دیگر فرسوده به شمار می روند. چندی پیش وزیر راه و شهرسازی هم با ابزار نارضایتی از وضعیت ناوگان شرکت های هواپیمایی کشورمان گفته بود که میزان بدهی شرکت های هواپیمایی به سایر دستگاه ها و نهادها حدود پنج هزار و 200 میلیارد تومان است، این در حالی است که ارزش و سرمایه شرکت های هواپیمایی سه هزار و 500 میلیارد تومان است. این آمار نشان می دهد اقتصاد صنعت هوانوردی کشور در وضعیتی نگران کننده قرار دارد. 

به عبارتی دیگر حال که شرکت های هواپیمایی کشورمان وارد فضای پساتحریم شده اند و راه خرید هواپیما باز شده مساله اصلی نبود منابع مالی است به طوری که کل ارزش و سرمایه ناوگان هوایی کشورمان معادل بهای 12 بویینگ 737 جدید است.

با لغو تحریم ها راه فاینانس باز و طی 2 سال گذشته و در طول مذاکرات ایران و گروه 1+5 ، مذاکرات جدی با فاینانسرهای خارجی انجام شده است. به این ترتیب، با اجرای برجام قراردادهای فاینانس جدی تر خواهند شد که البته در کنار فاینانس، شرکت ها می توانند نسبت به خرید یا اجاره به شرط تملیک از شرکت های هواپیماساز اقدام کنند. البته از پیش شرط های مهم برای اجرایی شدن فاینانس خرید هواپیما، ورود بیمه های خارجی برای تضمین بازپرداخت اقساط و تایید بانک مرکزی و ارایه تضامن بانکی از سوی بانک مرکزی کشورمان است. 

حالا که شرکت های هواپیمایی ایرانی از قرنطینه درآمده اند و به راحتی می توانند وارد بازار جهانی شود و بدون واسطه نسبت به خرید هواپیماهای نو و اقدام کنند، این شرکت ها در دوراهی بویینگ و ایرباس مانده اند. البته در این میان بحث خرید هواپیماهای روسی هم مطرح شد که با استقبال سرد مسوولان وزارت راه و شهرسازی روبرو شد. هرچند هنوز پروند خرید توپولف و پرنده های روسی بسته نشده است اما فعالان این حوزه می دانند که تولیدات روسی بین مشتریان و مسافران بازار ایران محبوب نیستند و اولویت سفر با تولیدات شرکت های غربی است. 

بر اساس برآوردها کشورمان با جمعیت حدود 75 میلیون نفری، در یک دهه آینده در مجموع به 400 فروند هواپیمای مسافربری نیاز دارد که این نشان از معاملاتی هنگفت برای عرضه کنندگان محصولات هوانوردی دارد. البته به طور قطع این تعداد هواپیما در آشیانه ساخت ایرباس و بویینگ برای فروش به ایران ذخیره نشده است و به این ترتیب، این نیاز بین شرکت های مختلف هواپیماساز سرشکن خواهد شد. 

با توجه به فرسودگی هواپیماهای ایرانی و نیاز جدی به نوسازی ناوگان هوایی، به یقین شرکتی در اولویت قرار دارد که بتواند هر چه سریع تر با شرایط مطلوب و مناسب تری نسبت به فروش هواپیما به شرکت های ایرانی اقدام کند که به نظر می رسد ایرباس در این مقطع پیش قدم باشد. 

مساله دیگر اینکه در حال حاضر چیزی حدود 50 درخواست تاسیس شرکت جدید هوایی روی میز ریاست سازمان هواپیمایی کشور قرار دارد که از این تعداد با راه اندازی سه شرکت موافقت شده است و تا پایان سال فعالیت این سه شرکت هواپیمایی در بازار شروع خواهد شد. 

به این ترتیب می توان انتظار داشت طی ماه های آینده آسمان ایران شاهد پرواز هواپیماهایی باشد که از زمان سوار شدن مسافران تا هنگام فرود، به جای هراس، آرامش را همسفر آنان سازد و به رونق اقتصاد هوایی کشور کمک کند.