تهدیدهای سی و سه پل اصفهان

یکی از پلهای زیبا و جالبی که در دوران صفویه بر روی رودخانه زاینده رود ساخته شده سی و سه پل است . این پل در گذشته «پل جلفا» نامیده می شد زیرا از این طریق به منطقه جلفا که تازه ساخته شده بود می رسید ، این پل به «الله وردیخان» نیز معروف است زیرا سردار مشهور شاه عباس اول که به ساختن این پل مأمور گردید به این نام نامیده می شد .

این پل 295 متر طول دارد و در طرفین پل معبر باریک مسقفی است که در سراسر طول پل دیده می شود و به دلیل برخورداری از سی و سه دهانه یا به عبارتی رواقهایی که در دل پل تعبیه شده امروزه بیشتر به همین نام شهره است .

سی و سه پل دارای یک پیاده رو برای گردش در بالا و یک پیاده رو در پایین است. پیاده رو پایئن گذرگاه مسقفی است که میان پایه های مرکزی پل و به فاصله کمی از بستر رودخانه ایجاد شده است.

با این اوصاف هم اکنون این پل تاریخی شرایط خوبی ندارد !!

آقا میری یکی ازکارشناسان سازمان میراث فرهنگی اعتقاد دارد با توجه به مصالحی که در ساخت این پل تاریخی به کار رفته و عمده آن ساروج است پایه های این پل باید همواره مرطوب بوده تا از استحکام خوبی برخوردار باشند .

به گفته آقا میری در صورت نبود رطوبت کافی اگر چه بصورت فوری آثاری از تخریب نمایان نمی شود اما به مرور و با توجه به خاصیت ساروج زمینه برای پوک شدن آن فراهم شده و قطعا موجب کاهش عمر پل و در نتیجه تخریب آن می شود .

دکتر منتظر القائم مورخ و استاد دانشگاه اصفهان نیز در این زمینه می گوید : در دوره صفویه و برای پیش بینی خشکسالی احتمالی رودخانه و در عین حال حفظ رطوبت سی وسه پل که به آن نیاز اساسی دارد با تعبیه قنات هایی مخصوص پل های خواجو و سی و سه پل همواره به مسئله وجود رطوبت برای پایه های پل توجه داشته اند و پیش بینی های لازم را حتی برای خشکسالی کرده بودند اما متاسفانه مسولان آب منطقه ای بی توجه به این ضرورت ، اولا جلوی جاری شدن اندک آب لازم برای این پل ها را از مناطق بالا دست رودخانه گرفته اند و در ثانی با حفر چاههای بسیار عمیق و فراوان در بالاتراز سی وسه پل و منطقه فلمن قناتهایی که برای ایام خشکسالی پیش بینی شده بود را هم کورکرده و از بین برده اند .

از سوی دیگر زاد هوش یکی دیگر ازکارشناسان میراث فرهنگی استان با تاکید بر ضرورت وجود رطوبت برای جلوگیری از آسیب پل های تاریخی می گوید : خوشبختانه با نمونه برداری هایی که در عمق خاک قسمت های پایه پل و بستر رودخانه در مجاورت سی و سه پل انجام داده ایم هنوز اندک رطوبت لازم برای تغذیه پل ها وجود دارد اما نکته آنجاست که این رطوبت به شدت در حال کم شدن است و قطعا طی هفته های آتی از بین خواهد رفت و مشکلات موجود را تشدید می کند .

بخاطر جنس پل، پایه ها به تناسب کاهش رطوبت به همان سمت تمایل به خمیدگی پیداکرده اند که این موضوع به شکل مشهود اثراتش را در رواقها و بدنه پل اندک اندک نمایان می سازد .

همانطور که اکنون وجود برخی شکافها و ترک ها ی جدید در کف طبقه بالایی پل و بدنه موید این موضوع است بشکلی که مقایسه ترکهای موجود بروی پل باترکهای سال گذشته و سالهای قبل از آن به گواهی تصاویر حاکی از افزایش میزان این ترکها و همچنین عمیقتر شدن آنهاست .

اما خشکسالی تنها بحث حاشیه ساز این پل تاریخی نیست بلکه مسئله دیگری هم طی سالهای اخیر برای این پل تاریخی جنجال برانگیز شده است .

تهدید دوم عبور مترو از مجاورت پل است .این مسئله به قدری حائز اهمیت است که چندین بار ساخت تونل این محور با حرف و حدیث های مطرح متوقف می شد اما این بار مجددا با حفر تونل و ریل گذاری ، زیانهای احتمالی در اثر نمودار شدن برخی ترکهای جدید در سی و سه پل دوباره مطرح شدهاست .

در این خصوص حیدری پور مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان می گوید با یک همکاری جدی با دانشگاه علم و صنعت وضعیت عبور مترو از کنار بناهای تاریخی مدرسه چهار باغ و سی و سه پل شروع شده و طی چند مرحله ادامه خواهد یافت و پس از بررسی های دقیق می توان نظر قطعی را اعلام کرد .

حیدری پور همچنین می گوید : در مرحله نخست محققان این دانشگاه چندی پیش در کنار سی و سه پل و مدرسه چهار باغ یکسری ارتعاشات مصنوعی ایجاد کردند و با استفاده از دستگاههای پیشرفته و آخرین متد های علمی موجود در این زمینه در حال بررسی و تجزیه وتحلیل اثرات و نتایج این ارتعاشات هستند .

البته به گفته حیدری پور در ادامه کار لازم است که تونل مترو به مدت حداقل 48 ساعت در اختیار تیم کارشناسی این سازمان قرار گیرد تا با ادامه آزمایشات از جمله عبور دادن واگنهایی مشابه واگنهای مترو و با حداکثر سرعت و وزن مشابه سازی شده روند آزمایشات تکمیل گردد هرچند این امکان هنوز محیا نشده است .

حیدری‌ پور در ادامه درباره ترکهای موجود در سی و سه پل هم می گوید : ما برای هر ساختمانی دو نوع ترک داریم ،ترک فعال و ترک غیر فعال . ترک فعال ترکی است که در یک مدت زمان مشخص هم برطول و عرضش افزوده می شود هم بر عمقش و ترک غیر فعال ترکی است که در یک دوره زمانی ایجاد و دیگر فعال نیست و از این رو اصولا در بناهای تاریخی اصفهان بخصوص سی و سه پل ترک فعال وجود ندارد و ترکهای موجود همگی از جنس ترک های غیر فعال است .

اما زاد هوش ازکارشناسان میراث فرهنگی می گوید : ممکن است حفر تونل مترو از مجاورت سی و سه پل در حال حاضر اثرات زیانبار خود را نشان ندهد اما همه نگرانی های کارشناسان از آثار زیانباری است که پس از بهره برداری از مترو و عبور روزانه دها واگن مترو از آن و در نتیجه لرزشهایی است که به مرور آثار تخریبی خود را بر سی و سه پل و مدرسه چهار باغ نمایان می سازد .

البته حیدری‌پور در ادامه با اشاره به نگرانی های موجود در این زمینه می گوید : حتی اگر دانشگاه علم و صنعت در نهایت اعلام کندکه عبور مترو از کنار سی و سه پل و چهار باغ بلامانع است دستگاه لرزه نگاراین سازمان بر روی مدرسه چهار باغ و سی و سه باقی خواهند ماند تا به صورت لحظه‌ای نیز این لرزش‌ها را رصد کنیم و از این رو نگرانی ها بی مورد است.

اما زعفرانی مدیر عامل متروی اصفهان دراین باره می گوید : اصولا حرکت مترو بسیار علمی وکارشناسی شده است و با توجه به حساسیت های موجود ریل های مترو در بخشهایی که مترو از محورهای تاریخی عبور می کند مجهز به بالشتکهای لاستیکی است که تقریبا تمام ارتعاشات ناشی از عبور و مرور واگنها را به خود جذب می کند و لذا هیچ خطری ناشی از این موضوع ، بناهای تاریخی به خصوص سی وسه پل را تهدید نمی کند . وی اعتقاد دارد بسیاری از این بحثها حاصل هیاهو های رسانه ای است .

به هرحال آنچه که مورد تاکید کارشناسان است اینکه پل فدای اعتماد به نفس کاذب نشود و هرچه زودتر تهدیدات پیش روی این شاهکار عصر صفوی (خشکسالی و عبور مترو ) با مدیریت صحیح و اصولی و اقدامات جامع کارشناسی برطرف گردد.